Spadek z Niemiec 

Opodatkowanie nabycie spadku przez Polaka

Na gruncie prawa polskiego kwestie opodatkowania otrzymanego spadku reguluje ustawa o podatku od spadków i darowizn. Art. 2 tejże ustawy wskazuje, że nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Jak zatem widać z powyższego przepisu, jeżeli posiada Pani polskie obywatelstwo, to nawet pomimo faktu zamieszkiwania na stałe w Niemczech jest Pani zobowiązana do zapłaty podatku w Polsce. Warto również zaznaczyć, że obywatel polski na gruncie prawa polskiego jest traktowany wyłącznie jako obywatel polski, niezależnie od tego, czy poza obywatelstwem polskim posiada inne obywatelstwo.

Podwójne opodatkowanie spadku otrzymanego w Niemczech

Przepisy umowy zawartej między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku podpisanej w Berlinie w dniu 14 maja 2003 r. dotyczą wyłącznie podatków od dochodu i od zysków majątkowych, co oznacza, że nie ma ona zastosowania w Polsce do podatku od spadków i darowizn.

W konsekwencji odziedziczony spadek w Niemczech podlega opodatkowaniu polskim podatkiem od spadków i darowizn, co nie wyklucza opodatkowania na gruncie niemieckich podatków. Nabycie to podlega zatem podwójnemu opodatkowaniu.
Powyższe potwierdził wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego NSA z 18.07.2017 r., sygn. akt II FSK 1682/15: „Polak, który otrzyma pieniądze po śmierci niemieckiego spadkodawcy, musi uiścić daninę zarówno u naszych zachodnich sąsiadów, jak i na miejscu, w kraju. Zagranicznego podatku nie można odjąć od polskiej daniny.

Pierwsza, że ustawodawca jako wiodącą przyjął zasadę domicylu, zgodnie z którą obowiązek podatkowy ciąży na osobie mającej stałe miejsce zamieszkania w Polsce, nawet gdy chodzi o nabycie rzeczy i praw majątkowych za granicą. Drugą z zasad jest zasada obywatelstwa, stosownie do której obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy – obywatelu polskim, nawet jeśli przebywa on stale poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Uwzględniając z kolei fakt, że w zasadzie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania nie obejmują podatku spadkowego lub jego odpowiednika, nabycie to podlega podwójnemu opodatkowaniu – zarówno na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i za granicą”.

W konsekwencji zarówno w Polsce, jak i w Niemczech należy uiścić podatek od spadku.  Polska ma podpisane umowy o unikaniu podatku od spadku wyłącznie z Węgrami, Czechami i Austrią.

Odrzucenie spadku z Niemiec
Zgodnie z unijnym rozporządzeniem dotyczącym spraw spadkowych (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012, rozporządzenie spadkowe UE) od 17.08.2015 roku w sprawach spadkowych jako właściwe prawo spadkowe stosuje się prawo miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili jego śmierci.
Jeśli otwarcie spadku nastąpiło przed 17.08.2015 roku, stosuje się prawo spadkowe państwa, którego obywatelstwo posiadał spadkodawca w chwili śmierci.

W chwili zgonu spadkodawcy spadek przechodzi na spadkobiercę bez jego współdziałania.

Spadkobiercy przysługuje jednak prawo do odrzucenia spadku, ale należy uwzględnić przy tym następujące zasady:
• Spadek można odrzucić, jeśli nie został on jeszcze przyjęty (np. przez złożenie stosownego oświadczenia w ramach postępowania o stwierdzenie nabycia spadku).
• Po otwarciu spadku może nastąpić jego odrzucenie, ale tylko w terminie 6 tygodni. Termin ten rozpoczyna się z chwilą, gdy spadkobierca uzyskał wiedzę o nabyciu spadku oraz o przyczynie powołania do spadku. Termin ten wynosi 6 miesięcy, jeśli ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy było wyłącznie za granicą lub jeśli spadkobierca na początku tego terminu przebywał za granicą.
• Odrzucenie spadku następuje poprzez złożenie oświadczenia przed sądem spadkowym, tzn. staje się ono skuteczne dopiero wtedy, gdy wpłynie do właściwego sądu spadkowego.
• Oświadczenie należy złożyć do protokołu sądu spadkowego lub w formie uwierzytelnionej urzędowo.

Uwierzytelnienie notarialne oświadczenia o odrzuceniu spadku może zostać przeprowadzone za opłatą we właściwym dla danego miejsca zamieszkania w Polsce niemieckim przedstawicielstwie zagranicznym.

Odrzucenie spadku może nastąpić także za pośrednictwem pełnomocnika; osoba ta musi dysponować w tym celu uwierzytelnionym urzędowo pełnomocnictwem spadkobiercy.

Odrzucenie spadku jest możliwe także przed właściwym dla danego miejsca zamieszkania osoby odrzucającej spadek polskim sądem lub przed polskim notariuszem.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy następnie przesłać w wymaganym terminie wraz ze sporządzonym przez tłumacza przysięgłego bądź poświadczonym urzędowo tłumaczeniem do właściwego niemieckiego sądu spadkowego. Zgodnie z obowiązującym od dnia 16.02.2019 roku Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiej i Rady (UE) 2916/1191 („Rozporządzenie UE o apostille”) oświadczenie to jest jako dokument urzędowy zwolnione z obowiązku apostille, niezależnie od tego, czy zostało złożone przed sądem czy przed notariuszem.

• Odrzucenia spadku nie można dokonać, stawiając warunki lub wyznaczając termin.
• Odrzucenie spadku nie może ograniczać się do części spadku (np. do wierzytelności).
Sąd spadkowy jedynie przyjmuje oświadczenie. Skuteczność odrzucenia spadku jest sprawdzana w oparciu o prawo spadkowe dopiero w ramach ewentualnego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku lub sporu prawnego.

• Skutki prawne odrzucenia spadku. Jeśli nastąpiło odrzucenie spadku, spadek traktuje się jakby nie przypadł on odrzucającemu.

Spadek przypada wówczas temu, kto byłby powołany, gdyby odrzucający nie żył w chwili otwarcia spadku. Osoba powołana do spadku przez rozrządzenie na wypadek śmierci, jeśli bez rozrządzenia na wypadek śmierci byłaby spadkobiercą ustawowym, może odrzucić spadek jako spadkobierca ustanowiony rozrządzeniem i przyjąć go jako spadkobierca ustawowy.

Osoba powołana do spadku na mocy testamentu oraz umowy dziedziczenia może przyjąć spadek z jednego tytułu a odrzucić z drugiego.
Prawo do odrzucenia spadku jest dziedziczne.

• Uchylenie się od skutków oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Pod pewnymi warunkami można uchylić się od skutków oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Takie uchylenie się od skutków oświadczenia jest możliwe zwłaszcza wtedy, gdy zostało ono złożone pod wpływem błędu co do cechy istotnej spadku. Taką cechą mogą być na przykład określone prawa, które wchodzą w skład spadku. Do uchylenia się od skutków oświadczenia może zatem uprawniać brak wiedzy spadkobiercy o cennym przedmiocie należącym do spadku, jeżeli w ramach całego spadku przedmiot ten miał istotne znaczenie. Natomiast błąd co do rzeczywistej wartości całego spadku nie stanowi błędu uprawniającego do uchylenia się od skutków oświadczenia. Termin na uchylenie się od skutków oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku wynosi z reguły sześć tygodni od chwili, gdy uprawniony do uchylenia się spadkobierca dowiedział się o przyczynie uchylenia się od skutków oświadczenia (por. § 1954 niemieckiego kodeksu cywilnego).

• Szczególne regulacje w przypadku małoletnich
Jeśli mają Państwo małoletnie dzieci, które są powołane do spadku lub którym spadek przypadnie w wyniku odrzucenia go przez Państwa, jako ustawowi przedstawiciele mogą Państwo odrzucić spadek w imieniu dzieci; ustawowymi przedstawicielami są z reguły obydwoje rodzice razem i dlatego odrzucenie spadku tylko przez jednego z rodziców z reguły nie wystarcza.

Proszę zwrócić uwagę, iż z punktu widzenia niemieckiego międzynarodowego prawa prywatnego w zakresie ustawowego przedstawicielstwa oraz opieki nad małoletnimi dziećmi stosuje się prawo obowiązujące w miejscu zwykłego pobytu, a więc w przypadku zwykłego pobytu w Polsce – prawo polskie.

Ono przewiduje, iż w przypadku odrzucenia spadku małoletnich dzieci przez ich ustawowego przedstawiciela konieczna jest zgoda (wcześniejsza) sądu opiekuńczego („wniosek o udzielenie zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka”).
W tej sprawie należy się zwracać bezpośrednio do sądu opiekuńczego.

Proszę o kontakt, jeżeli zamierzacie Państwo skorzystać z powyższej usługi za pośrednictwem mojej kancelarii. Odpowiemy na Państwa pytania, a następnie prześlemy wszystkie formularze niezbędne do wypełnienia i prawidłowego poprowadzenia Państwa sprawy.